Απόσπασμα απο το βιβλίο για την ζωή του Χαρίλαου Φλωράκη
Το μεγάλο λάθος
Η ΠΕΕΑ μαζί με το Στρατηγείο του ΕΛΑΣ είχε καλέσει την Κυβέρνηση του Καΐρου να επιστρέψει αμέσως στην Ελλάδα αλλά κανείς απ' αυτούς δεν ήρθε. Κι εδώ είναι το άλλο μεγάλο λάθος. Αντί να έρθουν εκείνοι στο βουνό και στην ελεύθερη περιοχή και να αγωνιστούν εδώ μαζί με τον ελληνικό λαό για την απελευθέρωση, η ΠΕΕΑ και το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ έστειλαν αντιπροσωπεία στο Κάιρο και στο Λίβανο για να συζητήσουν εκεί μαζί τους. Γιατί; Ποιος ο λόγος; Η μάχη εδώ δινόταν, όχι στο Κάιρο. Τους συμμάχους τους είδαμε. Οχι πως δεν ήταν και συμμαχικός ο αγώνας. Αλλά άλλαξαν το χαρακτήρα του από μια στιγμή κι ύστερα. Επειτα είχαν δημιουργηθεί η λαϊκή εξουσία, η λαϊκή δικαιοσύνη, ο λαϊκός στρατός.
Οταν πήγαμε εμείς στο Λίβανο και καθίσαμε απέναντί τους στο τραπέζι, έπρεπε να τους πούμε:
«Ωραία λοιπόν, να φτιάξουμε κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Αλλά αυτά που εμείς φτιάξαμε τι θα γίνουν; Οι δικές μας δομές τι θα κάνουν από εδώ και πέρα;».
Οταν υπογράφτηκε η Συμφωνία του Λιβάνου και άρχισε εδώ να γίνεται θέμα, τότε ο Σιάντος έλεγε:
«Να γυρίσουν πίσω και θα τους περάσουμε από στρατοδικείο».
Γεγονός όμως είναι ότι και οι δικοί μας είχαν συμφωνήσει ομόθυμα καθοδήγηση και αποστολή στη γραμμή που θα κρατούσαν. Κι έτσι, όταν γύρισε η αποστολή, δεν έγινε καμιά συζήτηση. Ούτε μπήκε θέμα φυσικά για στρατοδικείο που έλεγε ο Σιάντος, έτσι για τα μάτια. Ο Πέτρος Ρούσσος εξακολούθησε να είναι αναπληρωματικό μέλος του Πολιτικού Γραφείου και πήρε μέρος ακόμα και στο 7ο Συνέδριο. Η μόνη αλήθεια είναι ότι, ουσιαστικά, εμείς παραδώσαμε στην αστική τάξη την εξουσία. Αυτό ήταν το μεγάλο μας λάθος. Κυριάρχησε ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας στις δικές μας γραμμές και τον απαλλάξαμε από κάθε άλλο ταξικό περιεχόμενο. Οχι ότι δεν ήθελαν και οι άλλοι να απελευθερωθούμε από τους κατακτητές, αλλά θέλανε να έχουν και πάλι μετά την απελευθέρωση αυτοί την εξουσία στα χέρια τους. Αυτό εμείς δεν το βλέπαμε. Εμείς βλέπαμε τον αγώνα. Δεν είχαμε μακρόπνοο σχεδιασμό για το πώς να εκμεταλλευτούμε τη θέση που είχαμε με αγώνα επιτύχει. Ισως και να αιφνιδιαστήκαμε.
*Η πολιτική ανωριμότητα
Εμείς νομίζαμε ότι μετά την απελευθέρωση θα καθίσουμε όλοι μαζί και θα συμφωνήσουμε να πάμε για εκλογές. Θα μπορούσαμε τότε σαν ΕΑΜ να είχαμε κατέβει στις εκλογές, αλλά ακόμα και να διευρύναμε σ' ένα πλατύ μέτωπο την εμφάνισή μας με άλλες οργανώσεις, που είχαν παλέψει κι αυτές για την απελευθέρωση της χώρας. Μας έλειψε η πολιτική ωριμότητα. Γιατί εγώ δεν δέχομαι όσα ειπώθηκαν κατά καιρούς, ότι δηλαδή ο Σιάντος ήταν πράκτορας. Δεν νομίζω. Γιατί, στο κάτω κάτω, έστω ο ένας να ήταν πράκτορας. Οι άλλοι όλοι; Εχουμε την κουβέντα που είπε τότε ο Ιωαννίδης και θεωρώ πως είναι χαρακτηριστική:
«Δεν μπορούμε να τα βάλουμε με τους Εγγλέζους. Ενα καράβι να στείλουν, εμείς τελειώσαμε».
Κι εκείνος μιλούσε από την άποψη του συσχετισμού των δυνάμεων. Ετσι φτάσαμε στο σημείο να δεχτούμε ακόμα και τον Σκόμπι αρχιστράτηγο.
Αλλο μεγάλο λάθος ήτανε τότε και η εξέγερση του στρατού στη Μέση Ανατολή, μια πράξη που καταδικάστηκε κι από εμάς. Και ακόμα δεν μπορώ να πω αν λάθος εκτίμησαν αυτοί που τότε ήταν υπεύθυνοι εκεί κάτω με την καθοδήγηση ή ήταν προβοκάτσια εις βάρος μας, εντέλει, για να βρουν ευκαιρία οι Εγγλέζοι να χτυπήσουν. Υπάρχουν ακόμα μια σειρά ερωτηματικά για τον Βασίλη Νεφελούδη, που ήταν εκεί καθοδηγητής. Ομως εγώ, όπως και σ' άλλες ανάλογες περιπτώσεις, ποτέ δεν έβαλα στο μυαλό μου ότι αυτό είναι το κύριο. Τι αξία έχει αν το έκανε κανείς συνειδητά ή ασυνείδητα; Εκείνο που έχει για μένα αξία είναι τα αποτελέσματα μιας πράξης. Το αποτέλεσμα είναι ότι έτσι δόθηκε ευκαιρία στους Εγγλέζους να χτυπήσουν το κομμουνιστικό κίνημα που δούλευε τότε στο στρατό της Μέσης Ανατολής και να κάνουν εκκαθαρίσεις.
*Η στραβή γραμμή
Αλλά τα πράγματα δεν ήταν έτσι με τους Εγγλέζους, όπως τα αντιμετώπιζε η καθοδήγηση, και μάλιστα όταν είχαμε μαζί μας ένα τέτοιο πλατύ κίνημα λαού. Ηταν σε λαθεμένη γραμμή. Και το λέω αυτό γιατί έχουμε το παράδειγμα της Αλβανίας, τότε που ο Χότζα δήλωσε στους Εγγλέζους «Μην πλησιάσετε γιατί θα σας χτυπήσω», κι αυτοί δεν τόλμησαν να πάνε. Κι ούτε στην Αλβανία μπήκε ο Κόκκινος Στρατός ώστε να πούμε ότι αυτός στάθηκε το στήριγμα του Χότζα για την αποφασιστικότητα που έδειξε στην καίρια στιγμή. Πολύ περισσότερο εμείς που είχαμε απελευθερώσει όλη σχεδόν την Ελλάδα. Τι κρατούσαν αυτοί; Το κέντρο της Αθήνας και την περιοχή γύρω γύρω από τη Μεγάλη Βρετανία. Για να πήγαινες στο Παγκράτι έπρεπε να έχεις την άδεια από το Φρουραρχείο του ΕΛΑΣ. Αλλά τότε υπήρχε η αντίληψη ότι, είτε μας αρέσουν οι Εγγλέζοι είτε όχι, δεν μπορούμε να κάνουμε δίχως αυτούς. Αυτό έφτανε. Αμα ξεκίναγες έτσι, από κει και πέρα θα πάλευες για να βρεις μια συμβιβαστική λύση όσο το δυνατόν καλύτερη. Αλλά όσο καλή λύση κι αν ήτανε, θα είχες τον Εγγλέζο στο κεφάλι σου! Ενώ εμείς την είχαμε την εξουσία. Την είχαμε και την παραδώκαμε...
Το 1960, όταν περνούσα από δίκη στο Στρατοδικείο, στην Αθήνα, όλοι οι μάρτυρες κατηγορίας λέγανε στη σειρά, σαν να ήταν μιλημένοι:
«Οι κομμουνιστές δεν κάνανε εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, κάνανε αγώνα για την κατάληψη της εξουσίας. Αυτός ήτανε ο στόχος τους».
Το 'πε ο πρώτος, ο δεύτερος, ο τρίτος... Θύμωσα καθώς τους άκουα να το επαναλαμβάνουν. Πετάχτηκα κι εγώ επάνω από τη θέση που καθόμουνα:
«Επιτέλους, κύριε πρόεδρε», είπα, «εμείς ποια εξουσία να καταλάβουμε; Εμείς την είχαμε την εξουσία...».
«Ας μην τη δίνατε τότε», μου απάντησε ο πρόεδρος, Φραδέλος Ανδρεόπουλος τ' όνομά του, συνταγματάρχης της στρατιωτικής δικαιοσύνης.
«Αυτό ήτανε και το λάθος μας», του λέω.
«Κάθισε τότε κάτω, Φλωράκη, και πλήρωνε...» μου απάντησε.
Ετσι ήταν. Την είχαμε την εξουσία και τη δώκαμε. Και μετά καθίσαμε και πληρώσαμε τα λάθη μας.
*Οι απαράδεκτες υποχωρήσεις
Θα μπορούσα να πω ότι μας χρειαζόταν μια ανακωχή, να τη χρησιμοποιήσουμε για ανασυγκρότηση των δυνάμεών μας και του κόσμου μας, αλλά σίγουρα αυτό δεν ήταν το κύριο. Κατά τη γνώμη μου η Συμφωνία της Βάρκιζας ήταν λαθεμένη. Γιατί με την ανακωχή φτάνεις σ' ένα σημείο, όταν έχουν δημιουργηθεί μια σειρά από προβλήματα, εκεί δηλαδή που χρειάζεσαι χρόνο για να δεις τα πράγματα. Εδώ όλα εξελίσσονταν σε εμφύλιο πόλεμο. Η ανακωχή μπορεί να ήταν μια προσπάθεια μήπως και βρεθεί κάποια άλλη λύση. Μια λύση που να μη στοιχίσει πολύ και στους δύο. Στους πολέμους η ανακωχή, ιδιαίτερα στους εμφύλιους, είναι πολύτιμη. Γιατί ακόμη και αν δεν βρισκόταν λύση, συνέφερε για την ανασυγκρότηση των δυνάμεών μας. Εμείς όμως χάσαμε κι αυτό το πολύτιμο χρονικό διάστημα άσκοπα.
Μετά την ανακωχή προχωρήσανε για μια γενικότερη συμφωνία, η οποία εκφράστηκε με τη Συμφωνία της Βάρκιζας. Νομίζω ότι αυτό κι αν ήταν μεγάλο λάθος. Εκεί ήταν απαράδεκτες οι υποχωρήσεις εκ μέρους του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, διότι ουσιαστικά τα παραδώσανε όλα στην αστική τάξη. Εμάς, βέβαια, τους καπεταναίους, που είχαμε δώσει και τη ζωή μας, δεν μας ρώτησε κανένας. Και να ρωτήσουν τι. Αν θέλαμε να πάμε στη Βάρκιζα; Δεν υπήρχε, ούτε μπήκε τέτοιο θέμα. Η καθοδήγηση είχε το λόγο αλλά και την ευθύνη. Το ζήτημα είναι ότι αυτοί που μας εκπροσωπούσαν αποδείχτηκε πως δεν πίστευαν στη δύναμη του λαϊκού κινήματος, στις δικές μας δυνάμεις.
*Η Ελλάδα α λα Κορέα
Εγώ πιστεύω τούτο: στη χειρότερη περίπτωση για μας θα ήμασταν αλά Κορέα μισοί από εδώ και μισοί από εκεί. Οταν, δηλαδή, έγινε η ανακωχή, έγινε και κάποια προσωρινή συμφωνία κι εμείς αποσυρθήκαμε στη γραμμή Λαμίας, Αμφισσας, Αγρινίου, Ναυπάκτου. Εκεί είχαμε τις δυνάμεις μας κι από εκεί και πάνω την Ελλάδα την κυριαρχούσαν οι εθνικοαπελευθερωτικές οργανώσεις. Πιστεύω λοιπόν ότι θα μπορούσαμε εμείς, με μια γενική επιστράτευση, να αντιμετωπίσουμε την όλη κατάσταση. Δηλαδή, δεν θεωρώ ότι ήταν υποχρεωτική, ούτε ήταν επιτακτική για μας η Συμφωνία της Βάρκιζας. Δεν μας έλυνε κανένα πρόβλημα εκείνη τη στιγμή.
Τη συμφωνία τη χρειάζονταν οι Εγγλέζοι, που όμως δεν ήταν σε θέση να φέρουν άλλες δυνάμεις. Ο Παγκόσμιος Πόλεμος δεν είχε λήξει και οι επιχειρήσεις συνεχίζονταν. Εμείς θα είχαμε τη δυνατότητα να οργανωθούμε κανονικά και θα κοβόταν η Ελλάδα αλά Κορέα, μισή μισή. Ακούω καμιά φορά να λένε ότι περιμέναμε βοήθεια από τη Γιουγκοσλαβία και γι' αυτό πήγαμε στη Βάρκιζα. Μα δεν είναι σωστά πράγματα αυτά δεν ξέρουνε τι λένε μερικές φορές. Από πού να μας δώκουνε αυτοί βοήθεια; Αλλο ζήτημα ήτανε. Υπήρχε η δική μας προσδοκία: ο Κόκκινος Στρατός. Αυτόν περιμέναμε να κάνει προς τα κάτω, αλλά μπήκε μονάχα σαράντα έως πενήντα χιλιόμετρα στην περιοχή της Θράκης, ξαναγύρισε στη Βουλγαρία και πήγε προς τη Γιουγκοσλαβία. Περιμέναμε εμείς ο έρημοι να 'ρθει προς τα κάτω. Δεν ήρθε. Δεν είχαμε ανάγκη από στρατιωτική βοήθεια, είχαμε όμως ανάγκη από την πολιτική του στήριξη.
To Βήμα
Το μεγάλο λάθος
Η ΠΕΕΑ μαζί με το Στρατηγείο του ΕΛΑΣ είχε καλέσει την Κυβέρνηση του Καΐρου να επιστρέψει αμέσως στην Ελλάδα αλλά κανείς απ' αυτούς δεν ήρθε. Κι εδώ είναι το άλλο μεγάλο λάθος. Αντί να έρθουν εκείνοι στο βουνό και στην ελεύθερη περιοχή και να αγωνιστούν εδώ μαζί με τον ελληνικό λαό για την απελευθέρωση, η ΠΕΕΑ και το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ έστειλαν αντιπροσωπεία στο Κάιρο και στο Λίβανο για να συζητήσουν εκεί μαζί τους. Γιατί; Ποιος ο λόγος; Η μάχη εδώ δινόταν, όχι στο Κάιρο. Τους συμμάχους τους είδαμε. Οχι πως δεν ήταν και συμμαχικός ο αγώνας. Αλλά άλλαξαν το χαρακτήρα του από μια στιγμή κι ύστερα. Επειτα είχαν δημιουργηθεί η λαϊκή εξουσία, η λαϊκή δικαιοσύνη, ο λαϊκός στρατός.
Οταν πήγαμε εμείς στο Λίβανο και καθίσαμε απέναντί τους στο τραπέζι, έπρεπε να τους πούμε:
«Ωραία λοιπόν, να φτιάξουμε κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Αλλά αυτά που εμείς φτιάξαμε τι θα γίνουν; Οι δικές μας δομές τι θα κάνουν από εδώ και πέρα;».
Οταν υπογράφτηκε η Συμφωνία του Λιβάνου και άρχισε εδώ να γίνεται θέμα, τότε ο Σιάντος έλεγε:
«Να γυρίσουν πίσω και θα τους περάσουμε από στρατοδικείο».
Γεγονός όμως είναι ότι και οι δικοί μας είχαν συμφωνήσει ομόθυμα καθοδήγηση και αποστολή στη γραμμή που θα κρατούσαν. Κι έτσι, όταν γύρισε η αποστολή, δεν έγινε καμιά συζήτηση. Ούτε μπήκε θέμα φυσικά για στρατοδικείο που έλεγε ο Σιάντος, έτσι για τα μάτια. Ο Πέτρος Ρούσσος εξακολούθησε να είναι αναπληρωματικό μέλος του Πολιτικού Γραφείου και πήρε μέρος ακόμα και στο 7ο Συνέδριο. Η μόνη αλήθεια είναι ότι, ουσιαστικά, εμείς παραδώσαμε στην αστική τάξη την εξουσία. Αυτό ήταν το μεγάλο μας λάθος. Κυριάρχησε ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας στις δικές μας γραμμές και τον απαλλάξαμε από κάθε άλλο ταξικό περιεχόμενο. Οχι ότι δεν ήθελαν και οι άλλοι να απελευθερωθούμε από τους κατακτητές, αλλά θέλανε να έχουν και πάλι μετά την απελευθέρωση αυτοί την εξουσία στα χέρια τους. Αυτό εμείς δεν το βλέπαμε. Εμείς βλέπαμε τον αγώνα. Δεν είχαμε μακρόπνοο σχεδιασμό για το πώς να εκμεταλλευτούμε τη θέση που είχαμε με αγώνα επιτύχει. Ισως και να αιφνιδιαστήκαμε.
*Η πολιτική ανωριμότητα
Εμείς νομίζαμε ότι μετά την απελευθέρωση θα καθίσουμε όλοι μαζί και θα συμφωνήσουμε να πάμε για εκλογές. Θα μπορούσαμε τότε σαν ΕΑΜ να είχαμε κατέβει στις εκλογές, αλλά ακόμα και να διευρύναμε σ' ένα πλατύ μέτωπο την εμφάνισή μας με άλλες οργανώσεις, που είχαν παλέψει κι αυτές για την απελευθέρωση της χώρας. Μας έλειψε η πολιτική ωριμότητα. Γιατί εγώ δεν δέχομαι όσα ειπώθηκαν κατά καιρούς, ότι δηλαδή ο Σιάντος ήταν πράκτορας. Δεν νομίζω. Γιατί, στο κάτω κάτω, έστω ο ένας να ήταν πράκτορας. Οι άλλοι όλοι; Εχουμε την κουβέντα που είπε τότε ο Ιωαννίδης και θεωρώ πως είναι χαρακτηριστική:
«Δεν μπορούμε να τα βάλουμε με τους Εγγλέζους. Ενα καράβι να στείλουν, εμείς τελειώσαμε».
Κι εκείνος μιλούσε από την άποψη του συσχετισμού των δυνάμεων. Ετσι φτάσαμε στο σημείο να δεχτούμε ακόμα και τον Σκόμπι αρχιστράτηγο.
Αλλο μεγάλο λάθος ήτανε τότε και η εξέγερση του στρατού στη Μέση Ανατολή, μια πράξη που καταδικάστηκε κι από εμάς. Και ακόμα δεν μπορώ να πω αν λάθος εκτίμησαν αυτοί που τότε ήταν υπεύθυνοι εκεί κάτω με την καθοδήγηση ή ήταν προβοκάτσια εις βάρος μας, εντέλει, για να βρουν ευκαιρία οι Εγγλέζοι να χτυπήσουν. Υπάρχουν ακόμα μια σειρά ερωτηματικά για τον Βασίλη Νεφελούδη, που ήταν εκεί καθοδηγητής. Ομως εγώ, όπως και σ' άλλες ανάλογες περιπτώσεις, ποτέ δεν έβαλα στο μυαλό μου ότι αυτό είναι το κύριο. Τι αξία έχει αν το έκανε κανείς συνειδητά ή ασυνείδητα; Εκείνο που έχει για μένα αξία είναι τα αποτελέσματα μιας πράξης. Το αποτέλεσμα είναι ότι έτσι δόθηκε ευκαιρία στους Εγγλέζους να χτυπήσουν το κομμουνιστικό κίνημα που δούλευε τότε στο στρατό της Μέσης Ανατολής και να κάνουν εκκαθαρίσεις.
*Η στραβή γραμμή
Αλλά τα πράγματα δεν ήταν έτσι με τους Εγγλέζους, όπως τα αντιμετώπιζε η καθοδήγηση, και μάλιστα όταν είχαμε μαζί μας ένα τέτοιο πλατύ κίνημα λαού. Ηταν σε λαθεμένη γραμμή. Και το λέω αυτό γιατί έχουμε το παράδειγμα της Αλβανίας, τότε που ο Χότζα δήλωσε στους Εγγλέζους «Μην πλησιάσετε γιατί θα σας χτυπήσω», κι αυτοί δεν τόλμησαν να πάνε. Κι ούτε στην Αλβανία μπήκε ο Κόκκινος Στρατός ώστε να πούμε ότι αυτός στάθηκε το στήριγμα του Χότζα για την αποφασιστικότητα που έδειξε στην καίρια στιγμή. Πολύ περισσότερο εμείς που είχαμε απελευθερώσει όλη σχεδόν την Ελλάδα. Τι κρατούσαν αυτοί; Το κέντρο της Αθήνας και την περιοχή γύρω γύρω από τη Μεγάλη Βρετανία. Για να πήγαινες στο Παγκράτι έπρεπε να έχεις την άδεια από το Φρουραρχείο του ΕΛΑΣ. Αλλά τότε υπήρχε η αντίληψη ότι, είτε μας αρέσουν οι Εγγλέζοι είτε όχι, δεν μπορούμε να κάνουμε δίχως αυτούς. Αυτό έφτανε. Αμα ξεκίναγες έτσι, από κει και πέρα θα πάλευες για να βρεις μια συμβιβαστική λύση όσο το δυνατόν καλύτερη. Αλλά όσο καλή λύση κι αν ήτανε, θα είχες τον Εγγλέζο στο κεφάλι σου! Ενώ εμείς την είχαμε την εξουσία. Την είχαμε και την παραδώκαμε...
Το 1960, όταν περνούσα από δίκη στο Στρατοδικείο, στην Αθήνα, όλοι οι μάρτυρες κατηγορίας λέγανε στη σειρά, σαν να ήταν μιλημένοι:
«Οι κομμουνιστές δεν κάνανε εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, κάνανε αγώνα για την κατάληψη της εξουσίας. Αυτός ήτανε ο στόχος τους».
Το 'πε ο πρώτος, ο δεύτερος, ο τρίτος... Θύμωσα καθώς τους άκουα να το επαναλαμβάνουν. Πετάχτηκα κι εγώ επάνω από τη θέση που καθόμουνα:
«Επιτέλους, κύριε πρόεδρε», είπα, «εμείς ποια εξουσία να καταλάβουμε; Εμείς την είχαμε την εξουσία...».
«Ας μην τη δίνατε τότε», μου απάντησε ο πρόεδρος, Φραδέλος Ανδρεόπουλος τ' όνομά του, συνταγματάρχης της στρατιωτικής δικαιοσύνης.
«Αυτό ήτανε και το λάθος μας», του λέω.
«Κάθισε τότε κάτω, Φλωράκη, και πλήρωνε...» μου απάντησε.
Ετσι ήταν. Την είχαμε την εξουσία και τη δώκαμε. Και μετά καθίσαμε και πληρώσαμε τα λάθη μας.
*Οι απαράδεκτες υποχωρήσεις
Θα μπορούσα να πω ότι μας χρειαζόταν μια ανακωχή, να τη χρησιμοποιήσουμε για ανασυγκρότηση των δυνάμεών μας και του κόσμου μας, αλλά σίγουρα αυτό δεν ήταν το κύριο. Κατά τη γνώμη μου η Συμφωνία της Βάρκιζας ήταν λαθεμένη. Γιατί με την ανακωχή φτάνεις σ' ένα σημείο, όταν έχουν δημιουργηθεί μια σειρά από προβλήματα, εκεί δηλαδή που χρειάζεσαι χρόνο για να δεις τα πράγματα. Εδώ όλα εξελίσσονταν σε εμφύλιο πόλεμο. Η ανακωχή μπορεί να ήταν μια προσπάθεια μήπως και βρεθεί κάποια άλλη λύση. Μια λύση που να μη στοιχίσει πολύ και στους δύο. Στους πολέμους η ανακωχή, ιδιαίτερα στους εμφύλιους, είναι πολύτιμη. Γιατί ακόμη και αν δεν βρισκόταν λύση, συνέφερε για την ανασυγκρότηση των δυνάμεών μας. Εμείς όμως χάσαμε κι αυτό το πολύτιμο χρονικό διάστημα άσκοπα.
Μετά την ανακωχή προχωρήσανε για μια γενικότερη συμφωνία, η οποία εκφράστηκε με τη Συμφωνία της Βάρκιζας. Νομίζω ότι αυτό κι αν ήταν μεγάλο λάθος. Εκεί ήταν απαράδεκτες οι υποχωρήσεις εκ μέρους του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, διότι ουσιαστικά τα παραδώσανε όλα στην αστική τάξη. Εμάς, βέβαια, τους καπεταναίους, που είχαμε δώσει και τη ζωή μας, δεν μας ρώτησε κανένας. Και να ρωτήσουν τι. Αν θέλαμε να πάμε στη Βάρκιζα; Δεν υπήρχε, ούτε μπήκε τέτοιο θέμα. Η καθοδήγηση είχε το λόγο αλλά και την ευθύνη. Το ζήτημα είναι ότι αυτοί που μας εκπροσωπούσαν αποδείχτηκε πως δεν πίστευαν στη δύναμη του λαϊκού κινήματος, στις δικές μας δυνάμεις.
*Η Ελλάδα α λα Κορέα
Εγώ πιστεύω τούτο: στη χειρότερη περίπτωση για μας θα ήμασταν αλά Κορέα μισοί από εδώ και μισοί από εκεί. Οταν, δηλαδή, έγινε η ανακωχή, έγινε και κάποια προσωρινή συμφωνία κι εμείς αποσυρθήκαμε στη γραμμή Λαμίας, Αμφισσας, Αγρινίου, Ναυπάκτου. Εκεί είχαμε τις δυνάμεις μας κι από εκεί και πάνω την Ελλάδα την κυριαρχούσαν οι εθνικοαπελευθερωτικές οργανώσεις. Πιστεύω λοιπόν ότι θα μπορούσαμε εμείς, με μια γενική επιστράτευση, να αντιμετωπίσουμε την όλη κατάσταση. Δηλαδή, δεν θεωρώ ότι ήταν υποχρεωτική, ούτε ήταν επιτακτική για μας η Συμφωνία της Βάρκιζας. Δεν μας έλυνε κανένα πρόβλημα εκείνη τη στιγμή.
Τη συμφωνία τη χρειάζονταν οι Εγγλέζοι, που όμως δεν ήταν σε θέση να φέρουν άλλες δυνάμεις. Ο Παγκόσμιος Πόλεμος δεν είχε λήξει και οι επιχειρήσεις συνεχίζονταν. Εμείς θα είχαμε τη δυνατότητα να οργανωθούμε κανονικά και θα κοβόταν η Ελλάδα αλά Κορέα, μισή μισή. Ακούω καμιά φορά να λένε ότι περιμέναμε βοήθεια από τη Γιουγκοσλαβία και γι' αυτό πήγαμε στη Βάρκιζα. Μα δεν είναι σωστά πράγματα αυτά δεν ξέρουνε τι λένε μερικές φορές. Από πού να μας δώκουνε αυτοί βοήθεια; Αλλο ζήτημα ήτανε. Υπήρχε η δική μας προσδοκία: ο Κόκκινος Στρατός. Αυτόν περιμέναμε να κάνει προς τα κάτω, αλλά μπήκε μονάχα σαράντα έως πενήντα χιλιόμετρα στην περιοχή της Θράκης, ξαναγύρισε στη Βουλγαρία και πήγε προς τη Γιουγκοσλαβία. Περιμέναμε εμείς ο έρημοι να 'ρθει προς τα κάτω. Δεν ήρθε. Δεν είχαμε ανάγκη από στρατιωτική βοήθεια, είχαμε όμως ανάγκη από την πολιτική του στήριξη.
To Βήμα
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου
Δεν γίνονται δεκτά υβριστικά μηνύματα